Yapay Zeka ve Blockchain Arasındaki Potansiyel İlişki

Uyarı: Burada bahsi geçen Blockchain teknolojisi esasta "Bitcoin" olarak ele alınmıştır.

Yapay zeka ve blockchain alanıyla ilgili çalışmalar yapma fırsatı bulmuş ve bununla birlikte farklı projeleri deneyimlemiş birisi olarak uzun zamandır yazmak istediğim bu yazıda aslında sizlerle "yapay zeka ve blockchain arasındaki potansiyel ilişki" kavramını ele almak istiyorum.

Bu şekilde bir başlangıçla birlikte akıllarda ilk belirmesi muhtemel görüş "güvenli veri saklama yöntemi ile yapay zeka kullanımı sağlamak" olabilir. Ancak bu noktada altını çizmek istediğim başka bir husus var. Hatta öylesine derin bir husus ki, benim gözümde blockchain ve yapay zeka birleşimi konusunu oldukça imkansıza götürmekte başarılı oluyor.

Öncelikle yapıları gereği iki teknolojiyi de kendi içerisinde basit bir şekilde ele alalım.

Yapay zeka yapı gereği veriyle beslenmesi gereken çok önemli bir teknoloji. Var olan yahut toplanan anlamsız veriyi işleyerek ondan anlamlı bir sonuç çıkartmayı amaçlayan bu teknoloji aslına bakarsanız veri ile asla ayrı düşünülemez bir noktada.

İngilizce karşılığı daha rahat olduğu için aşağıda göreceğiniz şablon aslında bu süreci biraz daha güzel özetleyebiliyor:

Data, yani en saf haliyle veri. İşte bu veriyi yapay zeka ile işleyerek daha anlamlı "information" yani "bilgi" elde etmeye çalışıyoruz. Bundan sonraki süreçte bu bilgiyi kullanarak ise "knowledge" yani yine "bilgi" anlamına gelen farklı bir kavram elde edebiliyoruz. Burada "information" ve "knowledge" kavramlarını birbirinden ayıran en temel özellik şöyle özetlenebilir.

Data daha ham haliyle bir veri olma yolunda ilerler. Daha sonrasında bunu işleyerek bir bilgi elde ederiz. Örneğin bu veri bir koordinat üzerinde bulunan bir trafik lambasının kırmızı yandığı üzerine olabilir. Information ise bu noktada tam olarak "X şehrinin Y caddesindeki 2. trafik lambası kırmızı" bilgisini bize sunuyor olur. Bu işleyişten sonra elde edilen bilgi yani "information" bir sonraki aşamada "knowledge" yani yine bilgiye ancak bu noktada bizim kullanabileceğimiz bir veriye dönüşür. Yani "X şehrinin Y caddesindeki 2. trafik lambası kırmızı ve ben bu caddeden geçerken bu ışıkta duracağım" yorumunu yapmak, information dediğimiz bilgiyi knowledge dediğimiz bilgiye çevirmektir. Buradan sonrası ise karar alma mekanizması olan "wisdom" kavramı ile ifade edilir. Yani bu elde edilen bilgiden anlamlı bir karar alma mantığına gidebilme sürecini ifade eder.

Şimdi tüm bu süreç boyunca her şeyin başlangıcı olan "data" yani veri, gördüğümüz gibi yapay zekanın anlamlı sonuçlara gitmek için ihtiyacı olan en temel veridir. Burada yapay zekadan kastımız ister robotik anlamda ister makine öğrenimi anlamında olsun, veri yapay zekayı beslemediği sürece karar mekanizması çalışmaz.

Ancak bu noktada şimdi blockchainin yapısına bakalım...

Blockchain, yapısı gereği bünyesinde var olan her hareketin kaydını tutar. Örneğin bir kullanıcının internet üzerinde yaptığı "X nasıl yazılır?" sorusu bir işlem olarak (transaction) bir blok içerisinde kaydeder. Bu kayıtlar birçok farklı şifreleme işleminden geçerek sistemde tutulur. Yani girdi olan bir verinin çıktısı aslında geri döndürülemez bir şekilde şifrelenmiş ve değiştirilemez bir şekilde kayıt altına alınmıştır. Bu değiştirilememezlik blockchainde işlem yapan tüm bilgisayarlar tarafından onayladığı için sistem bunu kalıcı olarak kontrol mekanizmasına işler. Burada birçok farklı algoritma kullanılmasına rağmen şu anda içeriğine giriş yapmayacağız. Ancak burada en önemli husus, sistemde kaydı tutulan verilerin dahi sistemde işlem yapan bilgisayarlar tarafından okunamıyor ve geri döndürülemiyor olmasıdır.

İşte bu noktada yapay zeka ve blockchain kendi arasındaki en önemli çatışmaya başlar. Veriden beslenen bir teknolojinin, verinin güvenliğine ilişkin bir teknolojinin içerisinde çalışması mümkün müdür?

Çokça yaptığım araştırma ve münakaşa üzerine, aslında bu konudaki ümidimi tamamen yitirmiş durumdayım. Çünkü blockchain teknolojisinin verinin değiştirilemez ilkesinden yola çıkarken yapay zeka veriyle beslenmeye çalıştığı için aralarında oldukça çatışık bir bağıntı ortaya çıkar.

Elbette şu an üzerine çalışılan birçok teknikler (örneğin Homomorfik şifreleme) bu şifreli veriler üzerinde matematiksel işlemler yapmasını sağlarken yine de en temelde şu an şifrelenmiş olan verilerin işlenmesi ile ilgili birçok araştırma da devam etmektedir.

Şayet blockchain altyapısını kullanarak bir veri seti elde etmek istersek nereye nasıl gitmemiz gerektiği konusunda oldukça büyük problemler olacaktır. Tabii akıllı kontratlar her ne kadar akla gelse de aslında akıllı kontratların en temel amacı belirli bir blockchain üzerinde çalışan kod parçacıkları olarak bazı verilerin bazı şartları sağladığında manipüle edilmesi üzerine kurulmuş bir yapıdır. Yani genele baktığımızda yine sonuç blockchain üzerine şifreli olarak saklanmış verilerin elde edilememesinden kaynaklanır.